«Η Καρίτσα σκαρφαλωμένη κει πάνω στον Πάρνωνα αγναντεύει τη Λακωνία»

Πού 'ναι τα παιδιά μας,

Σουσάνα Αντωνίου, Παναγιώτα Μαλαβάζου και Αντωνία Μαλαβάζου 

Πέτρες βγήκαν στα χωράφια

στις αυλές χορτάρια

Πού 'ναι τώρα τα κορίτσια

πού 'ν' τα παλικάρια

Ρήμαξαν τα χωριά μας

μανούλα μου καλή

σκορπίσαν τα παιδιά μας

σε δύση κι ανατολή

'σε τις φωτογραφίες

που καημούς ξυπνάνε

όσο και να τις κοιτάζεις

δε σου απαντάνε

Ρήμαξαν τα χωριά μας

μανούλα μου καλή

σκορπίσαν τα παιδιά μας

σε δύση κι ανατολή

Καριτσιώτικη

Λαλιά

Ο τόπος μας, όπως όλοι οι τόποι της πατρίδας παρουσιάζει μια ιδιαίτερη λαλιά, μια αυθεντική λαλιά που εκφράζει το λαογραφικό πλούτο της περιοχής. Εδώ παρουσιάζουμε μερικές από τις κουβέντες που μιλιούνται ακόμη από τους Καριτσιώτες και τους κοντοχωριανούς. Όλες μας θυμίζουν τα παλιά χρόνια τα καλά.

Α

άκιωτο, ατελείωτο
αλάργα, μακριά
αλλουνού, άλλου
αλλουνώνε, άλλων
αντάρα, ομίχλη
απάγκιο, μέρος που δεν το χτυπάει ο αέρας
απάνου, επάνω
απολάω, αφήνω τα σφαχτά να βοσκήσουν
αποσπερού, απόψε
απόστασα, κουράστηκα
ασύφταγος, παλιάνθρωπος
ασφάκα, θάμνος σε πέτρινο έδαφος, όπως «Ράχη Ασφάκα»
αφάνα, αγκαθωτός θάμνος, χειρίζεται για προσάναμμα
αχέ, ίσως
αχνιά, κουβέντα

Β

βετούλι, κατσίκι ενός χρόνου
βόιδι, χαζός
βολά, φορά
βαρικό, υγρό χωράφι

Γ

γιάτρα, κοίτα
γκόρτσια, άγρια αχλάδια
γκουστέρα, σαύρα
γούρνα, στέρνα
γωνιά, χώρος σπιτιού κοντά στο τζάκι

Δ

δαιμόνιο, κακό
δημοσιά, δημόσιος δρόμος
διάτανος, διάβολος

Ε

έκιωσα, τελείωσα
έντος!, νάτος!

Ζ

ζα, ζώα της δουλειάς ή της στάνης
ζιουπάω, πιέζω

Κ

καλτιρίμι, δρόμος στρωμένος με πέτρες όπως ο δρόμος για Σμερτιά
καπερώνα, μάλλινο παλτό τσοπάνου με σκουφί
καπινός, καπνός
κάτου, κάτω
κιαπέ; και λοιπόν;
κιώνω, τελειώνω
κονάκι, σπίτι
κορύτα, λεκάνη για πλύσιμο ή για να ποτίζονται τα ζώα
κοτάω, τολμάω
κουρεμπάτσια, κούρεμα στα μαλλιά σύρριζα
κυρά, γιαγιά

Λ

λακάω, τρέχω
λεβέτι, καζάνι
λιτριβειό, λιοτριβείο
λογκάρι, λόγκος
λόντζα, σκεπασμένο μαντρί

Μ

μερτικό, μερίδιο
μουρχούτα, πήλινο βαθύ πιάτο
μουσκάρι, μοσχάρι
μπίτι, τίποτα
μπινιάρικα, δίδυμα
μποτσίκι, αγριοκρέμυδα
μπατάκα, πατάτα
μπάκαι, μήπως

Ν

νογάω, καταλαβαίνω
ντίπι, εντελώς

Ξ

ξιδοτριψιάνα, μπουκιές ψωμί με ξίδι, λάδι, νερό και αλάτι

Ο

όρνιο, κορόιδο
ούλο, όλο
ουλουνώνε, όλων

Π

παταγούδι, πολύ κρύο
πιλάλα, τρεχάλα
πουμώνω, σκεπάζω
πατάκα, πατάτα

Ρ

ρετάλι, τιποτένιος
ρούγα, συντροφιά στον κήπο η στη γειτονιά για κουβέντα
ρουμάνι, δάσος όπως το «Τουνταίικο Ρουμάνι»

Σ

σεργούνι, ντροπή
σιάζω, φτιάνω κάτι καλά
σιακάτω, ίσια κάτω
σιαπάνω, ίσια πάνω
σιαπέρα, ίσια πέρα
σιόμπολα, μικρές πέτρες
σκάρισαν, βγήκαν τα γιδοπρόβατα στη βοσκή
σκιάχτηκα, τρόμαξα
σταλίζω, ξεκουράζομαι στον ίσκιο

Τ

ταχιά, αύριο

τζάρκο, μαντρί
τζερεμές, ανάποδος
τοίρα , κοίτα
τράιστο, υφαντό σακούλι
τριφτάδια, τρίμματα ζυμαριού βρασμένα
τροκάνια, κουδούνια γιδοπροβάτων
τσάκα τσάκα, γρήγορα γρήγορα
τσαφάρι, φλογέρα
τσιάγκα τσιάγκα, σιγά σιγά
τσιανάκα, πήλινες ή ξύλινες σουπιέρες
τσικουνίδα, τσικνίδα
τίλωσα, χόρτασα φαγητό
τσιανάκι, πιάτο
τσιπούνι, μάλλινο γυναικείο παλτό

Φ

φαρμακώνω, τρώγω το φαγητό
φτούνο, αυτό
αγριοφύλακας, αγροφύλακας

Χ

χούνη, χαμηλό χωράφι σε κοιλάδα

Γενική άποψη του χωριού με τη Ράχη Ασφάκα στο βάθος

 Καρίτσα, βόρειο γεωγραφικό πλάτος 37°1'0" και ανατολικό μήκος 22°47'0", είναι ένα γραφικότατο χωριό σκαρφαλωμένο σε μια πλαγιά του Πάρνωνα ανάμεσα στα τοπικά βουνά Τσούκα, Ελατιά και Ράχη Ασφάκα.  Τα σπίτια της πετρόχτιστα με κόκκινα κεραμίδια και πιτσιλισμένα ντουβάρια αγναντεύουν τον κάμπο της Λακωνίας.

Θέση
Την 1^η του Γενάρη 1999 η Κοινότητα της Καρίτσας μετατράπηκε σε δημοτικό διαμέρισμα και ενοποιήθηκε με τα γειτονικά χωριά Αλεποχώρι, Καλλιθέα (πρώην Ζαραφώνα) και Γεράκι να συγκροτηθεί ο καινούργιος Δήμος Γερονθρών.  Το δημοτικό διαμέρισμα της Καρίτσας καταλαμβάνει ένα κεντροανατολικό κομμάτι του Νομού Λακωνίας. Βορειοανατολικά το χωριό συνορεύει με το Νομό Αρκαδίας, νοτιοδυτικά γειτονεύει με το Γεράκι και προς τα νότια με το Αλεποχώρι. Πριν την ανασυγκρότηση το χωριό είχε δικό του οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης, την πρώην Κοινότητα Καρίτσας, που άνηκε στην Επαρχία Λακεδαίμονος, μια από τέσσερις επαρχίες του Νομού Λακωνίας.

Όνομα
Ο Νομός Λακωνίας και η παλιά επαρχία Λακεδαίμονος σαφώς πήραν το όνομά τους από το βασιλιά Λακεδαίμονα.  Ο καινούργιος Δήμος Γερονθρών απόκτησε ονομασία από την αρχαία πόλη των Γερονθρών.  Ενώ όλα αυτά είναι σαφέστατα, δυστυχώς δεν έχουμε κανένα αδιαμφισβήτητο στοιχείο από που και πώς πήρε το όνομα το χωριό Καρίτσα.  Μια γνώμη για το όνομα του χωριού είναι ότι προέρχεται από τη λέξη «καρυά» ή «καρυδιά».  Με άλλα λόγια δηλαδή το όνομα ίσως προήρθε από μικρό καρυδότοπο που μπορεί κάποτε να υπήρχε εκεί.  Αλλ’  όμως δεν υπάρχει κανένα πειστικό τοπικό στοιχείο για να υποστηριχθεί αυτή η άποψη.  Αν και υπάρχουνε μερικές καρυδιές διασπαρμένες εδώ και εκεί δεν μπορούμε να πούμε ότι ευδοκιμούνε στην περιοχή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα υπάρχουν οχτώ χωριά με το όνομα Καρίτσα.  Η Καρίτσα της Πιερίας, στις παρυφές του Ολύμπου, δίπλα στο αρχαίο Δίον, είναι η μεγαλύτερη έχοντας περισσότερους από 2000 κατοίκους.  Η Καρίτσα Λακωνίας έρχεται τέταρτη στον πληθυσμιακό κατάλογο:

1 Καρίτσα Πιερίας, Δήμου Δίου, κάτοικοι: 2220
2 Καρίτσα Λάρισας, Δήμου Ευρυμενών, κάτοικοι: 535
3 Καρίτσα Ιωαννίνων, Δήμου Ζίτσας, κάτοικοι: 364
4 Καρίτσα Λακωνίας, Δήμου Γερονθρών, κάτοικοι: 228
5 Καρίτσα Καρδίτσας, Δήμου Νεβρόπολης Αγράφων, κάτοικοι: 92
6 Καρίτσα Ευρυτανίας, Δήμου Ποταμιάς, κάτοικοι: 95

7 Καρίτσα Αιτωλοακαρνανίας, Δήμου Μεσολογγίου, κάτοικοι: 33

8 Κάτω Καρίτσα Ευρυτανίας, Δήμου Ποταμιάς, κάτοικοι: 23

(Απογραφή 2001)  

Υπάρχει ακόμα και η Οδός Καρύτση στην Πλατεία Κλαυθμώνος της Αθήνας, όπως και η Πλατεία Καρυτσιώτη στο Άστρος Κυνουρίας.  Εντελώς συμπτωματικά και απολύτως άσχετα,  εκτός από απλή ομοηχία, υπάρχουν ακόμα δυο Καρίτσες στην Εσθονία, τη μικρή χώρα που συνορεύει με τη Ρωσία κι όπου μια απ’ τις γλώσσες που μιλάνε είναι  τα φλαμανδικά, στα οποία η λέξη «καρίτσα» σημαίνει αρνάκι.

Καρύτσα ή Καρίτσα;
Πώς γράφεται, με το ύψιλον ή με το γιώτα;  Παλαιότερα η σωστή ορθογραφία ήταν Καρύτσα με το ύψιλον.  Το «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου», (έκδοση 1940) ορθογραφεί το όνομα  του χωριού με ύψιλον.  Τα τελευταία χρόνια, όμως, η ορθογραφία έχει απλοποιηθεί και καθιερώθηκε σαν επίσημη ορθογραφία Καρίτσα με το γιώτα.

Έκταση και Πληθυσμός
Το δημοτικό διαμέρισμα της Καρίτσας έχει συνολική έκταση 41 τετραγωνικά χιλιόμετρα, από τα οποία μόνο τέσσερα θεωρούνται καλλιεργήσιμα, δύο θεωρούνται δασικά ενώ η υπόλοιπη έκταση θεωρείται δημόσιος βοσκότοπος.  Το χωριό έχει υψόμετρο 680 μ. και σύμφωνα με την απογραφή του 2002 κατοικείται από 228 ψυχές.

Τα Σύνορα
Όπως είπαμε πάρα πάνω το δημοτικό διαμέρισμα της Καρίτσας συνορεύει με τα αρκαδικά διαμερίσματα Μαριού, Κουνουπιάς και Νιοχωριού (ή Βλησιδιάς) του Δήμου Λεωνιδίου, με τα λακωνικά διαμερίσματα Γερακιού και Αλεποχωριού του Δήμου Γερονθρών, και Αϊ-Δημητρίου του Δήμου Νιάτων.

Τα σύνορα της Καρίτσας διαμορφώνονται επί το πλείστον από κορυφογραμμές που χωρίζουν τα βροχόνερα και από ρεματιές που μαζεύουν και τρέχουν τα νερά.

Για να περπατήσουμε γύρω-γύρω όλες τις ράχες και τις ρεματιές που χωρίζουν τα καριτσιώτικα σύνορα καλύτερα είναι να ξεκινήσουμε από το πιο βόρειο μέρος, στο σημείο που σμίγουν τα σύνορα της Καρίτσας, του Γερακιού και του Νιοχωριού, δηλαδή κοντά στο τόπο του Αϊ-Λια. Μπροστά μας ένα πυκνό δάσος από έλατα σκεπάζει τις βουνοπλαγιές ενώ το πιο ψηλό βουνό του χωριού, ο επιβλητικός Ελατιάς, 1272 μέτρα ψηλά, δεσπόζει ολόκληρη την περιοχή. Προχωράμε προς τα δυτικά και ακολουθούμε τη ράχη για του Σορμπάνου.

Από δω πάνω, μπορούμε να αγναντέψουμε ένα καταπληκτικό πανόραμα.  Απέναντι βλέπουμε την άλλη πλαγιά της Τσούκας, τη βορειοδυτική θέση που λέγεται Του Γούναρη.  Είναι σκεπασμένη με δέντρα, ενώ εδώ και κει βράχια από μαύρο μάρμαρο ξεφυτρώνουν από τα σπλάχνα του βουνού.  Στα παλιά χρόνια σίγουρα θα αντικρίζαμε τα βοδόκαρα, τον λεγόμενο αραμπά, να ανηφορίζει από το Βελωτά (ή του Βελωτά).  Όσο απίστευτο και εάν σήμερα φαίνεται πριν την καταστροφή των Γερονθρών στα 375 μ.Χ. το συγκοινωνιακό δίκτυο απλωνόταν μέχρι δω για ξυλεία ή για το μάρμαρο.  Τα αυλάκια, που οι σιδερένιοι τροχοί είχαν ξύσει στο πέτρινο έδαφος, φαίνονται μέχρι σήμερα και μαρτυρούν ότι ο τόπος αυτός είχε γνωρίσει χρόνια κοινωνικής ακμής.  Αρχαιολογικά ευρήματα στα γειτονικά χωριά Γεράκι και Αλεποχώρι δείχνουν η περιοχή ήταν κατοικημένη από τη νεολιθική εποχή (4000π.Χ.)

Πέρα από Του Γούναρη είναι το Νεραϊδάλωνο.  Το λένε έτσι γιατί κατά την παράδοση των Καριτσιωτών, «κείνα τα χρόνια από κει έβγαιναν και χόρευαν οι νεράιδες!»  Εκεί υπάρχει και το Πηγαδάκι που ποτίζουν οι τσοπάνηδες τα γιδοπρόβατά τους.

Γύρω στου Σορμπάνου και στο Διάσελο βλέπουμε αρκετές στρούγκες, μερικές από τις οποίες είναι δημόσιες.  Εδώ φέρνουν οι τσοπάνηδες να αρμέξουν τα γίδια τους την άνοιξη.  Μέχρι δώ έχει ανοιχτεί αγροκτηνοτροφικός δρόμος για να εξυπηρετεί τους τσοπάνους. Εδώ κοντά θαυμάζουμε το Μεγάλο Βράχο, έναν θεόρατο συμπαγές γκρεμό που υψώνεται απότομα και επιβλητικά  από την απόκρημνη βουνοπλαγιά.  Κει πάνω πετάνε οι αετοί να φτιάξουν τις φωλιές τους.

Από δω βλέπουμε και το μουλαρόδρομο να ανηφορίζει για τον Κοσμά.  Εκείθε πέρα θαυμάζουμε τους Χασάνους.  Από κάτω από την πιο ψηλή κορφή τρέχει υπόγειο ποτάμι, φαινόμενο που οι ντόπιοι θέλουν να εξηγούνε σύμφωνα με τη δική τους προφορική παράδοση. Στην πιο ψηλή κορφή λένε, «υπάρχει μια μεγάλη τρύπα που ρουφάει το καθετί που τη ζυγώνει.»  Αυτή η τρύπα, προσθέτουν, καταλήγει στην Σκάλα, στον Βασιλοπόταμο, 20 χιλιόμετρα μακριά.

Πώς το ξέρουν;  Λένε ότι έχουν ακούσει ότι κάποτε κάποιος τσοπάνης έριξε μια προβατίνα από κει πάνω και βγήκε στον Βασιλοπόταμο!  Άλλοι λένε είχαν ακούσει ότι ένα τσοπανόπουλο έπαιζε το τσαφάρι (φλογέρα) του κει κοντά στην τρύπα.  Κάποια στιγμή του έπεσε το τσαφάρι μέσα στην τρύπα και κατασεκλετισμένος νόμιζε ότι το έχασε.  Να όμως που αργότερα το τσαφάρι βγήκε στα κεφαλάρια  του Βασιλοπόταμου στη Σκάλα.  Το βρήκε, λένε, η αγαπητικιά του και το γνώρισε από τα ψηφία του ονόματός του που ο νεαρός είχε χαράξει στο τσαφάρι!

Περνάμε το Σπλιθάρι και φτάνουμε στην Τσιπουραίικη Σπηλιά, όπου συναντάμε το Σορμπανιώτικο Ρέμα που μαζεύει τα νερά της Τσούκας και του Κούμαρου.  Κατεβαίνοντας το ρέμα, ανατολικά έχουμε την Τσούκα που είναι ολοκληρωτικά καριτσιώτικη, και δυτικά έχουμε τον Κούμαρο του Γερακιού.  Πιο χαμηλά στην Σκαλίτσα τα σύνορα σταματάνε να ακολουθούν το ρέμα και κολλάνε ανατολικά στου Βλαχάκη το Τζάρκο (μαντρί).  Από εκεί ακολουθούμε τη ράχη Αγανοταίικα Καλύβια και Κομμένο Νερό και φτάνουμε στου Παπά την Σπηλιά όπου ξαναπαίρνουμε το Σορμπανιώτικο Ρέμα.

Το ρέμα χύνεται στο Λυκόρρεμα στη Ζάβραινα όπου βρίσκεται και το φυτικό μνημείο της Καρίτσας, μια πολύ παλιά ελιά με κούφιο κορμό 13 μέτρα όλο γύρω.  Οι ντόπιοι αναφέρουν ότι σύμφωνα με ειδικούς η ελιά αυτή χρονολογείται προτού τη γέννηση του Χριστού.  Εδώ ακόμα, αγνάντια στο Kάστρο, που χτίσανε οι Φράγκοι καταχτητές προτού 800 χρόνια για να διαφεντεύουν τους ντόπιους, υπάρχουν τείχη από μεγάλους ακατέργαστους ογκόλιθους ενώ χάμω στην επιφάνεια του εδάφους βρίσκονται γυαλωμένα κεραμίδια τα οποία βοηθάνε τους αρχαιολόγους να χρονολογήσουν, κατά προσέγγιση, τα παμπάλαια αυτά τείχη.  Αναμφίβολα η Ζάβραινα αποτελεί πέρασμα σπουδαίας σημασίας.  Λίγο πιο πάνω, βορειοανατολικά, βρίσκεται το Πλατύ Πηγάδι που κάποτε έδινε αστείρευτο νερό στους καματάρηδες και στους τσοπάνους.    

Από εδώ δεν ακολουθούμε το Λυκόρρεμα, αλλά ανεβαίνουμε στου Κρητικού το Αλώνι και τραβάμε το συντομότερο δρόμο για την κορυφογραμμή του Καλόερου.  Μέχρι την κορυφογραμμή και το σημείο Κουραίικα γειτονεύουμε με τα Γερακίτικα.  Από εκεί και πέρα η ράχη του Καλόερου χωρίζει τα Καριτσιώτικα από τα Αλεποχωρίτικα.

Συνεχίζουμε.  Σε λίγο αντικρίζουμε τις Κουμουντήρες που έρχεται ο δρόμος από το Μαρί.  Τραβάμε προς τα βόρεια και από τη θέση Κοντινού γειτονεύουμε με τα Αϊ-Δημητριώτικα.  Ακολουθούμε την κορυφογραμμή Τσαμαλαίικα Βράχια μέχρι τη Θυμαρόπολη.  Κι εδώ συναντάμε ίχνη του αρχαίου συγκοινωνιακού δικτύου, του αραμπά, που σύνδεε τα γύρω χωριά με το λιμάνι στο Λενίδι. Εδώ  έβγαιναν τα εμπορεύματα από τον Πειραιά που είχαν προορισμό τη Λακωνία που τότε ήταν περισσότερο γνωστή σαν Λακεδαιμονία.

Κατόπιν παίρνουμε τον πεζόδρομο Παλιά Στράτα και περνάμε το Μαριόρρεμα.  Στα περασμένα χρόνια το ρέμα δεν πέρναγε καθόλου μέσα στα Καριτσιώτικα όρια, αλλά η πρώην κοινότητα του χωριού, για να αποκτήσει δικαίωμα να ποτίζονται οι στάνες, έκανε με επιτυχία δικαστική έφεση να αλλαχτούν τα όρια με τον Αϊ-Δημήτρη  έτσι ώστε μέρος από το Μαριόρρεμα να διασχίζει και τα Καριτσιώτικα.  Συνεχίζουμε μέχρι του Θοδωρή το Μύλο, εκεί που οι Καριτσιώτες αλέθανε τα στάρια τα παλιά χρόνια. Ανηφορίζουμε βορειοδυτικά, βρίσκουμε τα χωράφια Τραγανίτσα και κατόπιν το βουνό Γρίβα, 908 μέτρα ψηλά, ακόμη στα όρια με τον Άϊ-Δημήτρη.  Το λένε έτσι γιατί κατά τους Αϊ-Δημητριώτες, «κάποτε γρίβα (ψαρά) άλογα έβοσκαν στην πλαγιά του!»  Στη συνέχεια η ράχη γειτονεύει με τα Μαριώτικα.  Μετά συναντάμε την Στέρνα του Σπανού στο Μεγάλο Βράχο, και αντικρίζουμε τη Λιθαρόστρουγκα, όπου από εκεί και πέρα γειτονεύουμε με τα Κουνουπιώτικα.  Περνάμε Του Μήτσουρα, τα Καναλάκια και τα Μνήματα.  Ο τόπος αυτός πήρε το όνομα «Μνήματα» μετά από τη συντριβή μιας μεραρχίας του Ιμπραήμ Πασά από τους Κολοκοτρωναίους το 1825.  Για τη μάχη αυτή θα αναφερθούμε εκτενέστερα αργότερα.  Από τα Μνήματα και πέρα γειτονεύουμε με τα Νιοχωρίτικα.  Περνάμε τα Κουτσουβέροια, τη Γουρνίτσα και ξαναφτάνουμε εκεί που είχαμε αρχίσει, στον Αϊ-Λια.

Καριτσιώτικη Γη
Η καριτσιώτικη γη σε ολόκληρη την έκτασή της είναι ορεινή ή ημιορεινή.  Αποτελείται από πετρώδη υψώματα και ελάχιστα οροπέδια.  Η κατανομή της γης έχει την κατοικήσιμη έκταση του χωριού, λίγα καλλιεργήσιμα χωράφια, παλιά εγκαταλειμμένα ζευγαρολίβαδα και ένα μικρό κομμάτι δάσους με έλατα.  Το μεγαλύτερο κομμάτι καλύπτεται από βοσκοτόπια για τα γιδοπρόβατα.

Βουνά
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω η φυσιογνωμία του διαμερίσματος είναι βασικά ορεινή.  Αποτελείται από τμήματα της οροσειράς του Πάρνωνα ή Μαλεβού, όπως αλλιώς ονομάζεται.  Στα Καριτσιώτικα εδάφη βρίσκονται δυο κορυφές του περήφανου Πάρνωνα.  Προς τα βόρεια του χωριού υψώνεται ο Ελατιάς (1272 μ.)  Βορειοδυτικά του χωριού, αντίκρυ στον Ελατιά  στέκεται η Τσούκα (1100 μ.)  Ο Κούμαρος (1045 μ.) και το  Μαζαράκι (1557 μ.) αγναντεύουν αλλά βρίσκονται σε Γερακίτικα και Κοσμίτικα εδάφη αντίστοιχα, ενώ η ψηλότερη κορυφή του Πάρνωνα, η Μεγάλη Τούρλα ή Μαλεβός (1935 μ.) βρίσκεται πάνω από το χωριό Καστάνιτσα στην Αρκαδία.  Ανατολικά της Καρίτσας, αγνάντια με την Αετοφωλιά, στα όρια με τον Αϊ-Δημήτρη, στέκεται ο Γρίβας (908 μ.) 

Οροπέδια
Το μεγαλύτερο σε έκταση οροπέδιο του χωριού είναι τα Κομματάκια και τα Ανάσκελα στους πρόποδες του Καλόερου.  Δυστυχώς το έδαφος είναι πετρώδες και όχι πολύ εύφορο.  Παλαιότερα σε καιρούς μεγαλύτερης ανάγκης τα χωράφια αυτά δουλεύονταν σαν ζευγαρολίβαδα, κι όπου δεν πέρναγε αλέτρι σκαλίζονταν με τσάπα.  Τώρα ένα μεγάλο κομμάτι της περιφέρειας αυτής, που δεν μπορεί να δουλευτεί με τρακτέρ, είναι εγκαταλειμμένο και έχει «ρουμανιάσει».  Έχει καταντήσει βοσκοτόπι με διάσπαρτες λίγες ελιές.

Τα πιο γόνιμα καριτσιώτικα χωράφια είναι γύρω στον Αϊ-Νικόλα, Βαμπακιά, Γατσή, Κρεμμυδιάρη, Λάκκα, Πάνω Λούτσα, Σμαίικο, Πάνω Λόγγος, Λογγάρι, Ξεροκάμπια, Βρανίκα, Πλατύ Πηγάδι, Μαλαβαζαίικη Χούνη και Στερνίτσα.

Ρέματα
Ουσιαστικά τα ρέματα του χωριού δεν είναι τίποτε άλλο παρά χαράδρες, χαντάκια και αυλάκια που κάποτε μάζευαν τα βροχόνερα και τα χιονόνερα της περιοχής.  Τώρα πια παραμένουν λείψανα μιας παλιάς κλιματικής εποχής.

Τα νερά της Τσούκας, απέναντι από το χωριό, και του Ελατιά τα μαζεύουν τρία ρέματα που σμίγουν και τρέχουν να χυθούν στο Λυκόρρεμα λίγο πιο χαμηλά από τον Αϊ-Νικόλα.  Το Λυκόρρεμα πηγάζει πίσω από τον Αϊ-Γιάννη και μαζεύει τα νερά της Λιθαρόστρουγκας, της Ασφάκας και του Γρίβα.  Στην πεδινή πορεία του, το Λυκόρρεμα συνοδεύεται από το δημόσιο ασφαλτοστρωμένο δρόμο του χωριού.  Στην Ζάβραινα σμίγει με το Σορμπανιώτικο Ρέμα, για το οποίο έχουμε ήδη αναφέρει, διασχίζει το λαγκάδι μεταξύ της Τσούκας και του Κούμαρου και για ένα μεγάλο διάστημα σχηματίζει τα φυσικά σύνορα από τη μια πλευρά της καριτσιώτικης περιοχής κι από την άλλη της γερακίτικης.

Τελικά το Λυκόρρεμα καταλήγει στο Μαριόρρεμα το οποίο κυλάει προς τον κάμπο, εξασθενίζει και σκορπάει στο Έλος.

Κλίμα
Όλοι το λένε, το κλίμα της Καρίτσας είναι βουνίσιο, σχετικά ξερό, με καθαρό αέρα και πολύ υγιεινό.

Το καλοκαίρι είναι συνήθως δροσερό, αλλά ο χειμώνας αρκετά ψυχρός.  Το χειμώνα η θερμοκρασία της νύχτας από την ημέρα αλλάζει αισθητά.  Ομίχλη, ή «αντάρα» όπως λέγεται στο χωριό, σκεπάζει την περιοχή αρκετές μέρες κάθε χρόνο.  Λίγο χιόνι πέφτει κάθε χειμώνα και βροχές πέφτουν μόνο για λίγο καρό.  Αφού είναι βουνίσιο μέρος οι άνεμοι φυσούν πιο συχνά και πιο δυνατά.  Η Καρίτσα έχει το όνομα αλλά έχει και την οργή.  Οι δυνατοί άνεμοι είναι συχνοί όλες τις εποχές του χρόνου και προπαντός το χειμώνα.

Ο Καριτσιώτικος Βοριάς είναι πολύ άγριος και μπορεί να κρατήσει πολλές μέρες.  Οι ντόπιοι λένε ότι ο Βοριάς στις άγριες του μέρες σφυρίζει μανιασμένα νύχτα μέρα, ταλαιπωρεί τους τσοπάνους στα βουνά και τους αγρότες στα χωράφια, και κάνει χαλάστρα στους κήπους μέσα στο χωριό.  Ο Βοριάς αφήνει αξιοπρόσεχτο σημάδι και στα δέντρα του χωριού, τα οποία όλα επιβάλει να γέρνουν προς το νότο Ένα άλλο παράπονο που αναφέρουν οι ντόπιοι είναι ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρούν μια τάση για πιο άγριους χειμώνες και καύσωνες τα καλοκαίρια.  Μόνο το πέρασμα του χρόνου θα αποδείξει εάν αυτές οι μαρτυρίες αποτελούν μεμονωμένες ανωμαλίες που δε θα έχουν συνέχεια ή τάσης σπουδαίων κλιματολογικών μεταβολών.

Της Καρίτσας

τα αξιοθέατα και αξιοθαύμαστα

(Το παρακάτω κείμενο «Της Καρίτσας τα αξιοθέατα και αξιοθαύμαστα» γράφτηκε από την Αλεξάνδρα Κατσάμπη, Γ΄ τάξη γυμνασίου 1992)

Η Καρίτσα είναι ένα από τα καλύτερα χωριά της περιοχής μας.  Αυτό που το κάνει ωραίο είναι πρώτον-πρώτον η θέα που έχει.  Χτισμένο στις πλαγιές των βουνών της οροσειράς Πάρνωνα, από εκεί ψηλά βλέπει την γαλάζια θάλασσα που απλώνεται στο βάθος του ορίζοντα, αρκετά βουνά, χωριά και κωμοπόλεις.  Τον χειμώνα όταν ο ήλιος βασιλεύει ο ουρανός γίνεται πολύχρωμος και από εκεί ψηλά από την Καρίτσα μπορεί κανείς να τον θαυμάσει.

Ένα δεύτερο που κάνει το χωριό μας ωραίο είναι το πράσινο, που απλώνεται γύρω του.  Αν ο Ιμπραήμ τον καιρό της τουρκοκρατίας δεν είχε κάψει την περιοχή μας, σήμερα θα υπήρχαν περισσότερα δέντρα και πράσινο.

Προς το εσωτερικό αλλά και στο εξωτερικό του χωριού μας υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να τα θεωρήσουμε ως αξιοθέατα.  Όπως για παράδειγμα προχωρώντας προς την Καρίτσα στο δρόμο συναντούμε κάτι το αξιοθαύμαστο, το Μεγάλο Κοτρόνι.  Είναι ένας μεγάλος βράχος που ξεφυτρώνει έτσι περίεργα από το έδαφος.  Κάτι πιο περίεργο είναι η αμυγδαλιά που υπάρχει στην κορφή του.  Όλοι απορούμε το πώς αυτή η αμυγδαλιά ξεφύτρωσε στα κοτρόνια και δεν ξεραίνεται.

Στην περιοχή της Ζάβραινας υπάρχει το φυτικό μνημείο της Καρίτσας, μια ελιά αιωνόβια, πολύκλαδη, σκελετωμένη και αειθαλής.  Έχει ο κορμός της περίμετρο 13 μ.  Άγγλοι αρχαιολόγοι είπαν πως αυτή η ελιά είναι από π.Χ.

Η πλατεία του χωριού μας είναι κάτι το αξιοθαύμαστο.  Ένα παλιό μικρό αλώνι έγινε σήμερα η πλατεία του χωριού μας, χτισμένη από πέτρες.

Ένα άλλο αξιοθαύμαστο που μπορούμε να επισημάνουμε είναι οι βρύσες του χωριού μας.  Στο δεξιό μέρος του χωριού υπάρχουν δύο αρκετά παλιά χτισμένες βρύσες.  Στο αριστερό τώρα μέρος του χωριού είναι μία βρύση με πάρα πολύ παλιά ιστορία.  Το χωριό μας παλιά ήταν χτισμένο στην περιοχή του Αγίου Νικόλα.  Οι άνθρωποι όμως πέθαιναν εξαιτίας του κλίματος που επικρατούσε.  Υπήρχαν τσοπάνηδες με πολλά γίδια.  Κάποια μέρα ένας τράγος παρουσιάστηκε βρεγμένος.  Την επόμενη μέρα παρακολούθησαν τον τράγο και βρήκαν το νερό.  Έτσι έχτισαν το χωριό ψηλά και κοντά στο νερό.  Έτσι λοιπόν η βρύση είναι από τότε που χτίστηκε το χωριό.

Επίσης ένα άλλο αξιοθαύμαστο είναι το Βαθύ Πηγάδι.  Ένα πηγάδι πάνω από 10 μέτρα βάθος και πολύ παλιό, από τον καιρό της τουρκοκρατίας.

Προς την περιοχή του Σορμπάνου υπάρχουν μεγάλοι πέτρινοι λίθοι και χαράδρες, ονομαστά ως «Σπλιθάρια».

Άλλα αξιοθαύμαστα πράγματα του χωριού είναι η εκκλησία Ευαγγελίστρια, ένα μεγάλο κτίριο χτισμένο πριν από 100 χρόνια.  Τα βουνά Τσούκα και Ελατιάς κυριαρχούν το φόντο.  Ενώ μας τραβάνε το ενδιαφέρον τα σπίτια που έχουν πλακόστρωτες αυλές και μεγάλες καμάρες.  Υπάρχουν επίσης αρκετές σπηλιές γύρω από την περιοχή της Καρίτσας που μπορούμε να τις θεωρήσουμε ως αξιοθαύμαστες.  Τέλος, όλα αυτά τα λίγα αξιοθέατα και αξιοθαύμαστα κάνουν την Καρίτσα ένα ωραίο χωριό.